August 2021
Η Καύση των Κλαδιών στην Ελαιοκομία
Η ελιά θεωρείται ένα από τα θαύματα της Μεσογείου και η καλλιέργεια της μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν μία από τις λιγότερο επιβλαβής περιβαλλοντικά γεωργική δραστηριότητα. Η εκβιομηχάνισης της ελαιοκαλλιέργειας, ιδίως στην Ισπανία, εμφανίζει σημαντικές επιπτώσεις στο ανθρώπινο και φυσικό περιβάλλον, όπως η ερήμωση της υπαίθρου, η απώλεια της βιοποικιλότητας και της πολιτιστικής κληρονομιάς. Ωστόσο, καθώς η περιβαλλοντική κρίση δεν έχει σύνορα, η σωστή διαχείριση των αγροτικών υπολειμμάτων πρέπει να γίνεται συνολικά και από όλους.
Η Οδηγία (ΕΕ) 2016/2284 (NECD) του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 14ης Δεκεμβρίου 2016, σχετικά με τη μείωση των εθνικών εκπομπών ορισμένων ατμοσφαιρικών ρύπων, προβλέπει την υποχρέωση της κάθε χώρας να καταρτίσει, θεσπίσει και εφαρμόσει Εθνικό Πρόγραμμα Ελέγχου Ατμοσφαιρικής Ρύπανσης (ΕΠΕΑΡ). Συγκεκριμένα για την Ελλάδα, εκτιμάται ότι οι επιπτώσεις των μέτρων και πολιτικών για τις εκπομπές ατμοσφαιρικών ρύπων θα πρέπει να επιτύχουν τις απεικονιζόμενες μειώσεις στον παρακάτω πίνακα:
|
Προβλεπόμενο % μείωσης των εκπομπών σε σύγκριση με το 2005 |
||
|
Ρύποι |
2020 |
2030 |
|
SO2 |
90.8% |
95.2% |
|
NOx |
56.0% |
66.3% |
|
NMVOC |
59.2% |
65.6% |
|
NH3 |
14.0% |
11.5% |
|
ΑΣ2,5 |
48.7% |
54.4% |
Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχει μία γενική παραδοχή (ή άποψη) για την κλιματική αλλαγή, ένας παραγωγός – αγρότης θα μπορεί να το πει με σιγουριά ότι οι κλιματικές συνθήκες δεν είναι πλέον τόσο προβλεπόμενες (ή προβλέψιμες). Αυτές οι αλλαγές, για έναν ελαιοπαραγωγό μπορούν να αποβούν μοιραίες για μια ολόκληρη καλλιεργητική χρονιά, ίσως και ολοσχερή καταστροφή. Δεν έχει περάσει πολύ διάστημα από το φαινόμενο «Ζορμπά» που δημιούργησε εκτεταμένες ζημιές σε ελαιώνες στην Νότια Ελλάδα, αλλά και οι χαλαζοπτώσεις κατά το καλοκαίρι που καταστρέφουν μεγάλο κομμάτι της παραγωγής.
Στην ελαιοκομία, ένα από τα παραδοσιακά στάδια της καλλιέργειας, είναι και η καύση των κλαδιών, μετά το καθιερωμένο κλάδεμα των δέντρων. Με το πέρασμα των χρόνων και την ολοένα πιο εντατική καλλιέργεια ελαιόδεντρων, έχει παρατηρηθεί ότι η καύση των υπολειμμάτων από τα κλαδέματα, οδηγεί σε παραγωγή και απελευθέρωση μεγάλων ποσοτήτων διοξειδίου του άνθρακα, και άλλων αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Για να συμβάλλουμε στον περιορισμό της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής μπορούμε να μειώσουμε την απελευθέρωση αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα.
Επίσης, αρκετοί μελετητές και παραγωγοί ελιάς, έχουν στραφεί προς την εύρεση εναλλακτικών μεθόδων διαχείρισης των υπολειμμάτων ώστε να μην επιστρέφονται στην ατμόσφαιρα ζημιογόνα αέρια, αλλά και να επωφελείται το ίδιο το φυτό. Κάτι που έχει αποκτήσει αρκετούς υποστηρικτές είναι ο θρυμματισμός των κλαδιών και η μεταγενέστερη ενσωμάτωση τους στο ίδιο το δέντρο. Αυτό σε σχέση με την καύση, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως εδαφοβελτιωτικό, πετυχαίνοντας και την λιγότερη ρύπανση της ατμόσφαιρας, αλλά και σημαντικά οφέλη για τον ελαιώνα.
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω ο θρυμματισμός των υπολειμμάτων από το κλάδεμα, αντί να την καύση τους, είναι μία πρακτική που μπορούμε να υιοθετήσουμε και στη συνέχεια να ενσωματώνουμε τα θρυμματισμένα κομμάτια στο έδαφος ή ακόμα και στον κομποστοποιητή μας. Το μικρό μέγεθος των θρυμματισμένων υπολειμμάτων, θα δώσει αρκετό άνθρακα στη σωρό με τα οργανικά υπολείμματα (κομπόστ) οδηγώντας σε ένα ακόμα καλύτερο τελικό προϊόν κομποστοποίησης. Γενικά, μπορούμε να κομποστοποιούμε ό,τι οργανικά υλικά υπάρχουν διαθέσιμα στην περιοχή, όπως τα υπολείμματα ενός ελαιουργείου, μιας οινοποιητικής ή κτηνοτροφικής μονάδας. Οτιδήποτε οργανικό υλικό υπάρχει γεωργικής προέλευσης μπορεί, με την κατάλληλη αναλογία, χειρισμό και συνθήκες, να δώσει ένα πολύ πλούσιο εδαφοβελτιωτικό, και αυτό με τη σειρά του να τροφοδοτήσει τα ελαιόδεντρα με πολύτιμα συστατικά και να βοηθήσει την καλλιέργειά μας να είναι πιο ανθεκτική.
Ένα σημαντικό μήνυμα είναι ότι τα δέντρα πρέπει να κλαδεύονται κάθε χρόνο. Αυτό δε σημαίνει ότι θα πρέπει να κάνουμε κάθε χρόνο δραστικές εφαρμογές και να κόβουμε χοντρά κλαδιά, αλλά, πηγαίνοντας κάθε χρόνο, θα χρειάζεται να κάνουμε όλο και λιγότερα πράγματα. Όσο πιο συχνά παρακολουθούμε το δέντρο, τόσο λιγότερους βλαστούς χρειάζεται να κόβουμε. Με τον τρόπο αυτό έχουμε το δέντρο σε μια ισορροπία βλάστησης και καρποφορίας, που θα διαχειρίζεται καλύτερα το λίπασμα και το νερό που του δίνουμε. Το θερινό κλάδεμα βοηθάει να απομακρύνουμε εγκαίρως ανεπιθύμητους βλαστούς, ώστε να εξοικονομήσουμε λίπασμα και νερό για τη βλάστηση που θα μείνει. Έτσι το δέντρο θα έχει σταθερότερη παραγωγή και τελικά καλύτερο οικονομικό αποτέλεσμα για τον παραγωγό. Ένα δέντρο που έχει 70% παραγωγή κάθε χρόνο θα δώσει περισσότερο και ποιοτικότερο λάδι και καλύτερα οικονομικά αποτελέσματα σε σύγκριση με ελαιώνα που φορτώνεται μία χρονιά και δεν έχει καρπούς την επόμενη (παρενιαυτοφορία)».
Μία από τις έρευνες που έλαβαν χώρα σε ελαιώνες της Μεσογείου, ονομάζεται LIFE ECOIL (LIFE04 ENV/GR/000110) πρότεινε φιλικές προς το περιβάλλον τεχνικές που θα μπορούσαν να αποφέρουν βραχυπρόθεσμα, μεσοπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα οφέλη και προσδιόρισαν τις καταλληλότερες τεχνικές για την καλλιέργεια της ελιάς. Διαπιστώθηκε ότι τα κύρια περιβαλλοντικά προβλήματα σχετίζονταν με την κακή διαχείριση του εδάφους, την καύση των αποβλήτων που παράγονται από το κλάδεμα των δέντρων και τη χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων.
Οι κατευθυντήριες γραμμές προωθούν φιλικότερες προς το περιβάλλον τεχνικές καλλιέργειας, όπως δραστηριότητες για την προετοιμασία του χώρου φυτείας (ξεριζώσεις άλλων δέντρων και θάμνων, ισοπέδωση του εδάφους, κατασκευή ταρατσών, ανάλυση εδάφους για τον προσδιορισμό των ποσοτήτων φωσφορικών αλάτων και λιπασμάτων καλίου και πρόταση μέγιστων ποσοτήτων) μεγάλη μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων και ελαχιστοποίηση της χρήσης λιπασμάτων· και προτείνουν τη χρήση των κλαδιών που κλαδεύονται από ελαιόδεντρα ως οργανικό λίπασμα, αντί της συνήθους πρακτικής καύσης. Αυτό επιτρέπει την περαιτέρω εκμετάλλευση των αποβλήτων, τα οποία παρέχουν δευτερογενή προϊόντα, και όταν εφαρμόζονται έχει αποδειχθεί πολύ κερδοφόρα.
Ακόμα, στα έργα LIFE Oliveclime και Agroclimawater, δοκιμάστηκε συστηματικά η πρακτική με τον θρυμματισμό των κλαδιών της ελιάς, και τη χρήση του πριονιδιού ως εδαφοβελτιωτικό με επιτόπου ανακύκλωση στο χωράφι, αποφεύγοντας τη ρύπανση της ατμόσφαιρας και πετυχαίνοντας σημαντικά οφέλη για τον ελαιώνα μας. Τα πειράματα έγιναν για περισσότερα από πέντε χρόνια στους νομούς Μεσσηνίας, Χανίων, Ηρακλείου και Λασιθίου, σε συνεργασία με αγροτικές οργανώσεις, και είχε πολύ καλά αποτελέσματα. Με βάση αυτή την εκτεταμένη εφαρμογή, ο θρυμματισμός των κλαδιών βρήκε μεγάλη ανταπόκριση σε όλη την Ελλάδα και ο αγροτικός κόσμος περιμένει να υιοθετηθούν και υποστηριχθούν οι συγκεκριμένες πρακτικές από την πολιτεία.
Συγγραφέας άρθρου: Μαρία Τζαννέτου
ΠΗΓΕΣ:
- Camarsa, G., Gardner, S., Jones, W., Eldridge, J., Hudson, T., Thorpe, E., & O’Hara, E. (2010). LIFE among the olives. Good practice in improving environmental performance in the olive oil sector. Official Publications of the European Union, Luxembourg.
Ιστοσελίδες: